Ba quy tắc để đọc chính xác ngôn ngữ cơ thể
Những điều mắt thấy, tai nghe trong bất kỳ tình huống nào cũng chưa hẳn là thái
độ đích thực của một người. Bạn cần tuân theo ba quy tắc cơ bản sau để hiểu đúng sự
việc.
Quy tắc 1: Hiểu các điệu bộ theo cụm
Một trong những lỗi nghiêm trọng nhất mà một người mới học cách đọc ngôn
ngữ cơ thể thường phạm phải, đó là họ hiểu một điệu bộ đơn lẻ và tách biệt với các
điệu bộ hay tình huống khác. Ví dụ, gãi đầu có nhiều nghĩa: đổ mồ hôi, không chắc
chắn, tóc có gàu hay chấy, đãng trí hoặc nói dối… tùy thuộc vào các đ iệu bộ khác
đồng thời xảy ra vào lúc đó. Như bất kỳ ngôn ngữ nói nào, ngôn ngữ cơ thể cũng có
“từ”, “câu” và “dấu câu”. Mỗi điệu bộ giống như một từ đơn và một từ có thể có nhiều
nghĩa khác nhau. Ví dụ, trong tiếng Anh, từ “dressing” có ít nhất 10 nghĩa nh ư: mặc
quần áo, nước xốt rưới thức ăn, nhồi thịt gà, bôi thuốc lên vết thương, phân bón, tắm
rửa, chải lông ngựa…
Một từ phải nằm trong câu cùng với những từ khác thì mới có đầy đủ nghĩa. Các
điệu bộ nằm trong “các câu” được gọi là cụm. Chúng góp phần bộc lộ tình cảm hoặc
thái độ thật của một người nào đó. Giống như câu, một cụm ngôn ngữ cơ thể cũng có
ít nhất 3 “từ” mới đủ để bạn định nghĩa chính xác “từ”. Người “mẫn cảm” là người có
thể hiểu được “câu” của ngôn ngữ cơ thể và kết hợp chúng với lời của người nói.
Gãi đầu có thể có nghĩa là không chắc chắn nhưng cũng có thể là dấu hiệu của
gàu.
Vì vậy, hãy luôn xem xét cả cụm điệu bộ để hiểu đúng sự việc. Mỗi khi chúng
ta lặp đi lặp lại một hoặc nhiều điệu bộ đơn giản, nghĩa là chúng ta đang cảm thấy
buồn chán hay căng thẳng. Sờ hoặc xoắn tóc liên tục là một ví dụ thường gặp, nhưng
nếu tách biệt nó với các điệu bộ khác thì động tác này rất có thể là dấu hiệu cho thấy
người đó đang cảm thấy không chắc chắn hoặc lo âu. Người ta vuốt tóc hoặc vò đầu
bởi vì đó là cách họ được mẹ an ủi khi còn nhỏ.
Để chứng minh luận điểm về cụm điệu bộ, xin giới thiệu sau đây cụm điệu bộ Đánh giá Hoài nghi mà người ta có thể sử dụng khi họ không có ấn tượng với những gì họ nghe thấy.
Dấu hiệu chính dùng để Đánh giá Hoài nghi là điệu bộ kết hợp tay và mặt, với
ngón trỏ chĩa hướng lên má trong khi một ngón tay khác che miệng, còn ngón tay
chống cằm. Bằng chứng bổ sung cho thấy người này đang có những suy nghĩ mang
tính phê phán đối với những gì được nghe là chân bắt chéo thật sát và cánh tay ôm
ngang cơ thể (tự vệ), trong khi đầu và cằm cúi xuống (không đồng ý, chống đối).
“Câu” ngôn ngữ cơ thể này có ý đại loại như: “Tôi không thích điều anh đang nói”,
“Tôi không đồng ý”, hoặc “Tôi đang kìm nén những cảm xúc tiêu cực”.
Quy tắc 2: Tìm kiếm phù hợp
Nghiên cứu cho thấy các dấu hiệu không lời có tác động gấp 5 lần lời nói. Khi 2
yếu tố này không khớp với nhau thì mọi người – đặc biệt là phụ nữ - sẽ dựa vào thông
điệp không lời và không quan tâm đến nội dung của lời nói.
Là diễn giả, khi bạn yêu cầu người nghe phát biểu ý kiến về những gì bạn đã
nói, nếu người đó trả lời không đồng ý thì lời nói và cử chỉ của họ sẽ khớ p với nhau.
Tuy nhiên, nếu người đó nói đồng ý với những gì bạn nói nhưng điệu bộ lại không phù
hợp thì rất có thể họ đang nói dối.
Khi lời nói và ngôn ngữ của cơ thể của một người mâu thuẫn với nhau thì phụ
nữ sẽ không tin vào nội dung lời nói.
Giả sử, bạn thấy một chính trị gia đang đứng trên bục, hùng hồn phát biểu với
khán giả là ông ta sẵn sàng tiếp thu và hoan ngênh ý tưởng của những người trẻ tuổi
trong khi hai cánh tay ông ta xếp chặt trước ngực (tự vệ) và cằm cúi xuống (hoài nghi,
chống đối) thì bạn có tin không? Hoặc khi ông ta cố thuyết phục bạn về lòng nhiệt
tình, sự quan tâm của mình nhưng lại giáng những cú chặt karate đanh gọn xuống mặt
bàn của bục thì bạn thấy sao? Có lần, Sigmund Freud thuật lại rằng ông ta thấy một
phụ nữ đang nói về niềm hạnh phúc trong hôn nhân của mình nhưng lại tuột ra tuột
vào chiếc nhẫn cưới trên ngón tay một cách vô thức. Vì nhận ra ý nghĩa của điệu bộ
này nên ông không lấy làm ngạc nhiên khi bà bắt đầu bộc lộ những vấn đề hôn nhân.
Việc theo dõi những điệu bộ, sự hòa hợp giữa ngôn ngữ cơ thể và lời nói là yếu
tố then chốt để giải nghĩa chính xác thái dộ của người thông qua ngôn ngữ này.
Quy tắc 3: Hiểu điệu bộ trong ngữ cảnh
Tất cả các điệu bộ nên được xem xét trong ngữ cảnh xuất hiện điệu bộ đó. Ví
dụ, nếu một người đợi ở xe buýt ở trạm cuối, tay chân khoanh lại thật chặt, cằm cúi
xuống trong một ngày mua đông lạnh giá thì rất có thể người đó thấy lạnh, chứ không
phải muốn tự vệ. Thế nhưng, nếu ai đó ngồi đối diện với bạn và sử dụng những điệu
bộ tương tự trong lúc bạn đang cố gắng chào bán một ý tưởng, sản phẩm hay dịch vụ
với anh ta thì chính xác là anh ta không chấp nhận hoặc đang từ chối lời đề nghị của
bạn.
Trong cuốn sách này, tất cả các điệu bộ của ngôn ngữ cơ thể sẽ được xem xét
trong ngữ cảnh và khi cần thiết, chúng ta sẽ nghiên cứu cụm điệu bộ.
Tại sao điệu bộ lại có thể dễ bị hiểu nhầm?
Một người bắt tay nhẹ hoặc yếu ớt – đặc biệt là đàn ông – rất dễ bị cho là có tính
cách yếu đuối. Chương tiếp theo về thuật bắt tay sẽ khám phá lý do đằng sau điều này.
Nhưng nếu bàn tay của người nào đó bị viêm khớp thì rất có thể, họ cũng sẽ bắt tay
nhẹ để tránh bị đau. Tương tự, các họa sĩ, nhạc sĩ, nhà phẫu thuật và những người có
25
nghề nghiệp đòi hỏi một bàn tay khéo léo trong công việc thường không thích bắt tay.
Nếu buộc bắt tay, có thể họ sử dụng cái bắt tay “chiếu lệ” để bảo vệ bàn tay của mình.
Những người mặc quần áo không phù hợp hoặc bó sát cũng không thể thực hiện
điệu bộ. Điều này có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng ngôn ngữ cơ thể của họ. Ví dụ,
những người béo phì không thể bắt chéo chân. Phụ nữ mặc váy ngắn sẽ ngồi bắt chéo
chân thật sát để tự bảo vệ, nhưng điều này khiến họ có vẻ không cởi mở cho lắm và
giảm đi cơ hội được mời khiêu vũ tại các hộp đêm. Những tình huống này chỉ xảy ra
với một số ít người. Quan trọng là phải cân nhắc xem những khiếm khuyết về thể chất
hoặc các thương tật trên cơ thể của một người có ảnh hưởng đến cử động của cơ thể
họ.
Tại sao dễ hiểu trẻ em hơn?
Người lớn khó hiểu hơn trẻ em bởi vì sắc thái trên cơ mặt họ ít được biểu hiện
hơn.
Tốc độ thực hiện và khả năng che giấu một số điệu bộ có liên quan đến tuổi tác
của mỗi người. Ví dụ, nếu một đứa trẻ năm tuổi nói dối, rất có thể nó sẽ dùng 1 tay
hoặc cả 2 tay bụm miệng lại ngay tức thì.
Hành động che miệng có thể mách bảo cho cha, mẹ chúng biết đó là lời nói dối.
Đứa bé có thể vẫn giữ điệu bộ che miệng trong suốt cuộc đời, chỉ có tốc độ thực hiện
điệu bộ là khác đi. Khi một thiếu niên nói dối thì bàn tay cũng đưa lên miệng giống
như đứa trẻ 5 tuổi, nhưng thay vì dùng cả bàn tay thì lúc này chỉ có các ngón tay xoa
nhẹ quanh miệng.
26
Ở người trưởng thành, điệu bộ che miệng thưở bé còn được thực hiện nhanh hơn
nữa. Khi người trưởng thành nói dối, dường như đầu óc dẫn dắt bàn tay họ che miệng
nhằm ngăn cản những lời dối trá hệt như những đứa trẻ 5 tuổi và thiếu niên. Nhưng
vào phút cuối, bàn tay được thu lại thành điệu bộ sờ mũi. Đây là điệu bộ của phiên bản
của điệu bộ che miệng mà người ta đã sử dụng thời thơ ấu.
